Column: Belangenorganisaties, grijp momentum in stikstofcrisis

De afgelopen week waren er twee belangrijke momenten in het stikstofdossier. Beiden op maandag. ’s Ochtends presenteerde de Raad van State, niet de rechter maar de adviesafdeling, haar advies over het invoeren van een rekenkundige ondergrens van 1 mol stikstofdepositie per hectare per jaar. De huidige regering wil dat invoeren om PAS-melders te legaliseren en de vergunningverlening voor de bouw weer vlot te trekken. Helaas kwam de Raad van State niet veel verder dan de conclusie dat er grote risico’s aan kleven. En wie het advies goed leest, ziet dat dit belangrijke adviesorgaan blijkbaar zelf niet snapt wat het verschil is tussen een rekenkundige ondergrens en een drempelwaarde. Een drempelwaarde is al vaker door de rechter afgeschoten, daarom had het kabinet ingezet op de beperkingen van het Aeriusmodel en wilde het een schijnwerkelijkheid wegnemen. Maar Raad van State ziet het eigenlijk als hetzelfde en voert in haar advies uitspraken van rechters aan om te onderbouwen dat een drempelwaarde niet kan. Dat laatste is oud-nieuws en juist één van de redenen dat we in een stikstofcrisis zitten.

Standvastigheid Wiersma

Het advies helpt de regering dus niet. Minister Wiersma was daar min of meer al op ingesteld. Ze liet eerder in een debat in de Tweede Kamer al weten dat de rekenkundige ondergrens ingevoerd zal worden en dat ze daarin het advies van de Raad van State mee zal nemen. Nu weet ik zelf niet zo goed welke onderdelen van dit advies voor een juridisch betere onderbouwing van de rekenkundige ondergrens gaan zorgen. Ik zie ze niet. Maar Wiersma liet direct na de bekendmaking weten er naar te kijken, en gewoon door te gaan met de invoering. En dat is precies wat er nodig is. Om uit de crisis te komen moet er anders gedacht en gekeken worden en niet zoals de Raad van State adviseert op basis van het verleden.

Die standvastigheid siert Wiersma en werd maandag ook gevraagd van alle belangenbehartigers van de landbouwsector. Stichting Stikstofclaim stuurde ruim 200 uitnodigingen de deur uit aan bestuurders van LTO, Agractie en de vakbonden om met elkaar in gesprek te gaan over de adviezen van Aerius-deskundige Wouter de Heij. Ongeveer 70 bestuurders waren aanwezig, maar van diverse belangenorganisaties zoals LTO en Agractie ontbraken de belangrijke bestuurders. Dat was jammer. Bij een eerdere bijeenkomst leverde dat inzicht op over gasvormige verliezen, ontstond er een werkgroep en wist de sector de mestmarkt iets te verlichten doordat minister Wiersma het overnam in het beleid.

Best beschikbare technieken

Aan het einde van de avond was niet helemaal duidelijk of dat voor het stikstofdossier ook gaat gebeuren, maar de belangenorganisaties kregen van voorzitter Jan Cees Vogelaar vier weken de tijd om aan te geven of ze willen doorpraten. De Heij presenteerde de belangrijkste conclusies van zijn onderzoek en gaf na de pauze advies. Hij stelde dat vooral de droge stikstofdepositie in Aerius slecht onderbouwd is met wetenschap en dat 20 tot 25 procent van de stikstofdepositie binnen een paar honderd meter van de stal plaatsvindt. Dat blijkt uit wetenschappelijke rapporten. De Heij is dan ook voorstander van zonnering met een zeer lage uitstoot. Hij noemde zelf 80 procent reductie. Bedrijven buiten die zone moeten ook minder gaan uitstoten. Als die bedrijven in de gelegenheid worden gesteld om de best beschikbare technieken daarvoor te gebruiken, dan gaat de emissie zover omlaag dat de depositie op natuur in de buurt komt van de kritische depositiewaarde. Zonder veereductie en voor 8 miljard euro. Kanttekening daarbij van De Heij is wel dat er dan naar echte metingen gekeken dient te worden, zoals satellietdata.

Oproep tot eenheid

De Heij benadrukte vooral dat de sector met één mond moet gaan praten richting Den Haag en iets terug moet eisen voor een reductieopgave. Gezien het kabinet dat er nu zit, met ministers als Mona Keizer en Femke Wiersma die echt iets willen forceren, lijkt het mij een uitgelezen kans om voor die eenheid en dat plan te gaan. Of het precies de ingrediënten zijn die De Heij aanreikte of iets dat er op lijkt, is aan de belangenbehartigers. Maar zorg dat de politiek niet om jullie heen kan. Nu is er momentum. Grijp die.