Botulisme aangetroffen in Ede

Botulisme komt wereldwijd voor en treft vogels en zoogdieren. De ziekte wordt veroorzaakt door de bacterie Clostridium botulinum, die een sterke en snelwerkende gifstof produceert. De bacterie is een sporenvormer waardoor hij goed beschermd is tegen temperatuurinvloeden en verschillende desinfectiemiddelen. De besmettingsroute loopt via besmette kadavers.

Pluimveekadaverresten en kadavers van watervogels zijn de grootste besmettingsbronnen van botulisme bij rundvee. Runderen krijgen via besmet voer of drinkwater de gifstoffen binnen die via de maag en de dunne darm opgenomen worden. Via het bloed en de zenuwbanen verspreid de toxine zich door het lichaam.

Ernstige gevolgen en aanpak

Botulisme bij runderen komt ongeveer op 20 tot 30 bedrijven voor op jaarbasis. De schade is echter vaan aanzienlijk. In de meeste gevallen sterven besmette runderen door uitdroging of verlamming van de ademhalingsspieren.

Er zijn geen medicijnen beschikbaar tegen botulisme. Runderen die in aanraking komen met slootwater of kadavers kunnen preventie gevaccineerd worden tegen de ziekte. Het vaccin is op dit moment echter niet beschikbaar in Nederland. Omdat pluimvee een belangrijke besmettingsbron is wordt geadviseerd om contact tussen rund- en pluimvee te vermijden:

• Gebruik geen pluimveestrooisel in rundveestallen
• Strooi geen pluimveemest op grasland
• Sla geen pluimveemest onafgedekt af
• Verwijder wildkadavers altijd uit het grasland
• Let in de zomer op dode watervogels en meld dit aan het waterschap
• Wees alert bij het gebruik van oppervlaktewater als drinkwater
• Gebruik geen oppervlaktewater met dode vogels voor beregening voordat uitgesloten is dat er sprake is van botulisme

Op pluimveebedrijven

Een zeer hoog percentage legkippen draagt de bacterie Clostridium botulinum in de darm bij zich. Zo lang de bacterie geen toxinen produceert is dit niet erg. De gifstoffen ontstaan pas onder specifieke omstandigheden: in een zuurstofarme, eiwitrijke omgeving bij een lage pH en bij specifieke temperaturen. In levende kippen komen deze omstandigheden niet voor. De meeste deskundigen gaan ervan uit dat de bacterie zich enkel door de darmwand kan verplaatsen naar het spierweefsel als het dier dood is. Als hokgenoten vervolgens aan het kadaver pikken, is er een verhoogde kans op een botulisme-uitbraak.

Tevens maden die zich voeden met het besmette karkas zijn gevaarlijk voor andere kippen. Ze brengen de gifstof over, één enkele larve is voldoende om een kip van drie weken oud te doden. De ernst van klinische symptomen is afhankelijk van de opname van de hoeveelheid gifstof. Dit kan variëren van alleen subklinische symptomen tot 40 procent sterfte in een koppel. Een snelle verzameling en verwijdering van kadavers is belangrijk om een uitbraak te voorkomen. Ook kan ongediertebestrijding in en rond de stal het risico op besmette maden en insecten in de omgeving verminderen.