‘Toevoegen klei aan zand verhoogt opbrengst maïs tot 15 procent’

Het klimaat in Nederland verandert. Hierdoor zijn er vaker langere droge periodes. Klei zorgt ervoor dat de bodem van podzolgronden robuuster wordt, stelt Walvoort. „Het toepassen van klei op zandgrond levert meerdere voordelen op. We zien een opbrengstverhoging van zo’n 10 tot 15 procent, vooral bij maïs, maar het effect is er ook op grasland. Dat komt doordat klei het vocht en mineralen beter vasthoudt, waardoor het gewas tijdens droge periodes langer over water kan beschikken. Het vochtgehalte in de bodem is ongeveer twee procent hoger bij de kleiveldjes. Tijdens periodes van stress voor de plant bij droogte houdt de maïs het net één of twee dagen langer vol. Dat is veel. Je hebt iets minder schade opgelopen tot de volgende regenbui.”

Ook zijn er aanwijzingen dat het bodemleven verbetert, al is dat effect nog niet volledig verklaard. Samen met Royal Eijkelkamp doet De Marke onderzoek naar de soorten en aantallen nematoden in de bodem.

Twee soorten klei

De Marke deed de afgelopen jaren in opdracht van de provincie Gelderland onderzoek naar de opbrengst van maïs op percelen die waren verrijkt met klei. In kader van het project Life CO2Sand werd op een perceel van De Marke begin 2019 twee kleisoorten in een lagen van 5 en 10 centimeter op het maïsland aangebracht en vervolgens met frezen, spitten en ploegen door het zand gemengd. De klei is op kleine bulten op het proefveld gebracht en vervolgens met een graafmachine verdeeld.

Op een ander perceel is tussen 2018 en 2021 met een meststrooier drie keer een dun laagje klei (1,7 cm) over het grasland gestrooid. Uit de waarnemingen bleek dat het bodemleven er al voor had gezorgd dat er kleideeltjes in de bodemlaag tot 20 cm terecht waren gekomen. Bij de omzetting van gras naar maïs in 2022 is het proefveld gefreesd en geploegd. Voor een goede menging van zand en klei is tijd echter een belangrijke factor. Verwacht mag worden dat elk jaar door bodemprocessen en bewerkingen de menging beter wordt. De maïsopbrengst was voor dit perceel hoger dan voor het perceel waar in één keer 5 centimeter werd opgebracht.

Toegevoegde waarde is blijvend

Op beide proefvelden zit een stijgende lijn in de meeropbrengst van de maïs. Jaarlijks wordt het verschil met zand groter. Uit de resultaten kan worden opgemaakt dat klei met hoger lutumgehalte ook een hogere opbrengst geeft.

Daarnaast is tijdens het onderzoek ook gekeken of het toevoegen van klei invloed heeft op de nitraatuitspoelingsgevoeligheid van de grond. Maar er werd geen effect waargenomen. Mogelijk was de hoeveelheid klei te klein daarvoor.

De toegevoegde waarde van klei is blijvend, benadrukt Walvoort. „In tegenstelling tot maatregelen zoals compost of groenbemesters, spoelt klei niet uit. Het blijft jarenlang in de bodem aanwezig.”

6 tot 7 euro per kuub

Klei, veelal afkomstig van natuurontwikkeling of wegenbouw uit de Betuwe, is er in verschillende kwaliteiten. Hoe hoger het lutumgehalte, bij voorkeur boven de 40 procent, hoe beter de waterbufferende werking van de klei.

Het aanbrengen van klei is volgens Walvoort niet extreem kostbaar. „Voor 5 centimeter klei op een hectare ben je exclusief transportkosten zo’n 3.000 tot 3.500 euro kwijt, zo’n 6 tot 7 euro per kuub. Als je bouwland hebt kan dat mooi in de winter, ook als het vriest. Je kunt dan gewoon 5 centimeter opbrengen en ben je dan in één keer klaar. Bij blijvend grasland kun je elk jaar in de winter een laagje eroverheen gooien. Dan doe je er bijvoorbeeld drie jaar over.”

De grootste uitdaging zit in de logistiek. „De klei wordt vaak in korte tijd massaal vrijgemaakt en moet dan snel afgevoerd worden. Dat vraagt om een efficiënte coördinatie. Boeren vragen vaak kleine hoeveelheden, waardoor het lastig is voor aannemers om alle adressen te beleveren.” Walvoort pleit daarom voor samenwerking met loonwerkers, die als depot kunnen dienen en de klei vervolgens op een geschikt moment over meerdere percelen kunnen uitrijden.

Walvoort benadrukt dat de klei die geschikt is voor landbouw, altijd voorzien is van een schonegrondverklaring. „De herkomst is meestal rivierklei uit natuur- of infrastructuurprojecten. Het is landbouwgrond dat opnieuw in de landbouw kan worden toegepast.”

Volgens hem is dit het moment om actie te ondernemen: „De klei is beschikbaar, de resultaten zijn positief, nu is het vooral zaak om de vraag- en aanbodkant beter op elkaar aan te laten sluiten.”

Zie de site van de provincie Gelderland voor meer informatie.