Jonge boeren: zonder langjarige zekerheid geen natuurinclusieve landbouw

Wageningen Universiteit onderzocht dit jaar, in opdracht van het ministerie van LVVN, de wensen, ambities en struikelblokken van jonge boeren rond natuurinclusieve landbouw (afgekort NIL). Aan dit onderzoek werkte het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontact mee (afgekort NAJK). Vier natuurinclusieve jonge boeren discussieerden met jonge boeren die minder natuurinclusief werkten, in totaal waren er bijna 40 deelnemers.

De natuurinclusieve boeren beheren bijvoorbeeld kruidenrijke graslanden, voedselbossen, natuurlijke landschapselementen of weidevogels; de initiatieven zijn dus heel breed. Natuurlijk zien alle deelnemers voordelen voor biodiversiteit en klimaatbestendigheid bij NIL. Ze zien ook kansen voor de verbetering van de maatschappelijke reputatie van de sector. Maar ze hebben volgens het onderzoek wel veel kanttekeningen bij de praktische toepassing, verlies/opbrengst van zowel gewas als melk en nutriënten en vooral bij het onduidelijke verdienmodel met een onzeker economisch rendement.

Onzeker economisch rendement

Veel van de aanwezige jonge boeren zien NIL nog als een complexe en economisch minder goede keuze waar veel regels aan verbonden zijn. Vandaar de oproep om NIL gemakkelijker en betrouwbaarder te maken. Vooral werden lange termijn subsidiegaranties van de overheid gemist. Van het ministerie van LVVN werden wel de opgelegde beperkingen gemerkt, zoals rond het uitrijden van mest, maar niet of nauwelijks het creëren van kansen rond natuurinclusieve landbouw.

500 miljoen per jaar voor langjarige zekerheid?

Het kabinet heeft vanaf 2026 structureel 500 miljoen euro extra per jaar voor agrarisch natuurbeheer beschikbaar gesteld. Agrarisch natuurbeheer is ook een vorm van natuurinclusieve landbouw. Het rapport ‘investeren, concentreren, extensiveren’ van het Planbureau voor de Leefomgeving en de bijbehorende Kamerbrief (2025) adviseren het Rijk om met die 500 miljoen euro extra per jaar stevig in te zetten op langjarig(er) belonen van agrariërs voor agrarisch natuurbeheer. De huidige natuurbeheerscontracten zijn uiterlijk 6 jaar, maar dit kan volgens het rapport tot 18 jaar. Dit lijkt muziek in de oren voor de jonge agrariërs, die aangeven zekerheid voor de langere termijn te missen. Hier zijn volgens de Kamerbrief nog wel obstakels te overwinnen, zoals onduidelijkheden tussen Rijk en provincies over de financiering en beperkingen door EU-staatssteunregels.

Agrarisch natuurbeheer als natuurinclusieve landbouw

In het rapport van Wageningen Universiteit worden diverse mogelijkheden, zoals onder meer diverse keurmerken (zoals biologisch), kruidenrijke akkerranden, weidevogelbeheer of agrarisch natuurbeheer, allemaal als natuurinclusieve landbouw beschouwd. Het is voor de jonge boeren dan ook niet altijd duidelijk hoe deze zich tot elkaar verhouden. Vereisten in de vorm van specifieke maatregelen om jezelf natuurinclusief te mogen noemen ontbreken, zo benadrukken ook de jonge boeren. Ook agrarisch natuurbeheer is een uiting van de grote waaier aan opties binnen NIL, maar andersom voldoen veel NIL-initiatieven niet aan de subsidievoorwaarden voor agrarisch natuurbeheer. Deze NIL-initiatieven moeten dan bij een andere subsidieverstrekker aankloppen voor veeljarige zekerheid of moeten eventueel rendementsverlies zelf incasseren.

Vrijwillig of verplicht extensiveren?

Kenmerkend voor de bijeenkomsten van de jonge boeren is de keuzevrijheid, om eventueel zelf te mogen kiezen uit het rijke palet aan opties richting natuurinclusiviteit, zo blijkt uit de rapportage van Wageningen universiteit. In de Kamerbrief wordt het Rijk erop gewezen dat vrijwillig agrarisch natuurbeheer op gespannen voet staat met internationale verplichtingen die Nederland heeft, zoals voor de Natura 2000-gebieden, de Kaderrichtlijn Water, Vogel- en Habitatrichtlijn (o.a. grutto), en de veenweidegebieden (Klimaatakkoord). Een oproep tot zoneren en normeren is te lezen. De vraag is dan hoe vrijblijvend ook het toekomstige agrarische natuurbeheer, een vorm van natuurinclusieve landbouw, door het Rijk wordt opgetuigd. Voor het halen van de realisatie van de (inter)nationale natuur-, milieu- en klimaatdoelen is alleen agrarisch natuurbeheer volgens de Kamerbrief onvoldoende. Er is volgens de brief ook extra natuur nodig om die doelen te halen, waarvoor het Rijk alle NIL-initiatieven die van onderaf komen, vanuit de agrarische bedrijven, hard nodig heeft. Ook als ze niet onder de noemer agrarisch natuurbeheer vallen.