Column: Provinciaal natuurplan tast kwetsbare natuur aan
Lemselermaten is een klein Natura 2000-gebied in Overijssel. Voor de zomer liepen de spanningen rond het aannemen van maatregelen om de natuur te beschermen hoog op. Zowel bij bewoners rond het gebied als in het provinciehuis. Desondanks werd het Provinciaal Inpassingsplan aangenomen. Er is nog wel een kans dat het plan aangepast gaat worden, omdat BBB een motie aangenomen kreeg. Er was voor de zomer onduidelijkheid over de hydrologische kant van het plan. De provincie gaat er vanuit dat regenwater via landbouwgrond infiltreert en in het natuurgebied met meststoffen weer opborrelt. Nitraat in het kwelwater zou het veen dat er voorkomt afbreken. Critici bestreden dat, omdat er op grote schaal drinkwaterwinning plaatsvindt. Drinkwaterbedrijf Vitens stelt dat een deel van het natuurgebied in het onttrekkingsgebied ligt. Omdat water maar één kant kan opstromen wilde een meerderheid in de Provinciale Staten daar uitsluitsel over.
Vergoeding droogteschade
Het is nu wachten op het deskundigenoordeel dat er voor 1 oktober zou moeten zijn. Een betrokkene meldt dat het niet zeker is of dat gaat lukken, waardoor er mogelijk uitstel wordt gevraagd. Afgezien van deze discussie is het sowieso interessant om te bekijken wat de plannen inhouden. Eind augustus bezocht ik het gebied. Wat opvalt, is dat het met 55 hectare erg klein is. Er stromen twee beken door het gebied en daartussen ligt bos en heide. Een keukentafelgesprek leverde al een eerste inzicht op. De grondgebruikers ontvangen een vergoeding voor droogteschade door het onttrekken van drinkwater in het gebied. Daarmee erkent Vitens dat de drinkwaterwinning een grote invloed heeft op het gebied.
Droge heide
Een bezoek aan een perceel met droge heide laat zien dat de heide niet goed wordt beheerd. In plaats van er schapen te laten grazen, is een paar dagen voor mijn bezoek een groot deel van de heide gemaaid. Het CDA kreeg voor de zomer een motie aangenomen om schapen te laten grazen op de landbouwpercelen die niet meer bemest mogen worden, maar het lijkt mij goed om ze ook hier in te zetten.
Kalkmoeras
De volgende stop is bij het zeer zeldzame kalkmoeras. Medewerkers van Staatsbosbeheer maaien het kwetsbare stukje natuur met een kleine machine en trekken het maaisel met een lier naar hoger gelegen terrein. Aan de rand is nog zichtbaar hoe het er daarvoor uitzag, doordat er nog resten van riet staan. Op mijn vraag aan een medewerker of er nog bijzondere planten staan, moet hij het antwoord schuldig blijven. Hij wijst me wel op een klokjesgentiaan die iets verderop staat tussen de dopheide. Ook op dat heideterrein is flink gemaaid met uitzondering van de delen waar de dichtheid van heideplanten groter is. Daar staan ook een paar exemplaren van de klokjesgentiaan.
Beken verondiepen
Even later staan we te kijken bij twee sloten die samenkomen. De plannen maken duidelijk dat deze verondiept gaan worden om het gebied natter te maken. Volgens één van de bewoners is dat een illusie. Maar met mijn achtergrond en kennis over hydrologie, weet ik dat de grondwaterstand toch echt omhoog gaat. Op sommige plekken zijn die sloten meer dan twee meter diep en staat er eind augustus, het droogste moment van het jaar, zo’n tien centimeter water.
Beekbegeleidend bos
Of de buurtbewoners het beekbegeleidend bos bewust voor het laatst hadden bewaard, is onduidelijk. Maar hier gaat volgens de plannen iets bijzonders gebeuren. De provincie wil de beek, die hier verantwoordelijk is voor dit stukje bijzondere natuur, verleggen. En dan bedoel ik niet dat het op een andere plek dóór het elzenbroekbos gaat stromen. Nee, de beek wordt verlegd naar de andere kant van de zandweg die er ligt. Dus buiten het bos. Dat lijkt mij een flinke aantasting van dit kwetsbare habitattype. In het PIP staat daarover: ‘De Dollandbeek wordt binnen het natuurgebied volledig gedempt. Er blijft een natuurlijke meestromende laagte achter die geschikt blijft voor macrofauna (o.a. kokerjuffers). Er wordt een alternatieve afwateringssloot voor agrarisch water gerealiseerd ten zuiden van de Dollanddijk met de naam de Nieuwe Dollandbeek.’
Verslechtering niet uitgesloten
Misschien is het dempen van de beek een compromis van onderhandelingen, maar juridisch gezien kan dit de provincie problemen opleveren. In de uitspraken van rechters over stikstofdepositie trekken overheden vaak aan het kortste eind, omdat niet aangetoond kan worden dat verslechtering niet valt uit te sluiten. Nu is dat bij stikstofdepositie ook erg ingewikkeld. Maar bij deze casus is dat anders. Hier maakt de provincie zelf heel duidelijk dat ze het habitattype gaan aantasten. Ze proberen met vernattingsmaatregelen wel wat te compenseren, maar met zulke grote ingrepen kan de provincie onmogelijk hard maken dat de natuur er niet op achteruit gaat. Die beek stroomt daar al honderden jaren door het bos en is de oorzaak dat het beekbegeleidende bos kon ontstaan.
Prioritair habitattype
In feite tast de provincie dit habitattype op deze locatie aan. Het gaat bovendien om een zogenaamd prioritair habitattype, dat zijn habitattypen waarvoor Nederland een extra grote verantwoordelijkheid heeft. Dus daar moeten overheden nog voorzichtiger mee zijn. En mocht uit het expertoordeel komen dat het landbouwwater niet opborrelt in het natuurgebied, maar wegstroomt naar de drinkwaterput, dan valt de impact van de vernatting ook nog eens tegen.
