Waterwijs Boeren Gelderland: 'Dalende N90-trend, lof voor boeren'

De akkerbouwers werden begeleid door Gerard Meuffels van M-ARC, de melkveehouders door Rick Willemsen van Groeikracht.
Tijdens een afsluitende bijeenkomst werden kennis, inzichten en resultaten van zeven jaar metingen gepresenteerd.

In het project gingen boeren in de grondwaterbeschermingsgebieden ’t Klooster, Dinxperlo, Haarlo en Olden Eibergen aan de slag om de nitraatuitspoeling naar het oppervlakte- en grondwater te verminderen.
In 2025 is bij 46 deelnemers en op 213 percelen gemeten. Op die 213 percelen stonden veel verschillende gewassen.‘We zoomen daarbij in op de drie grootste teelten gras, mais en aardappels. De andere gewassen te klein om iets over te zeggen. Gras is en blijft laag, net als de voorgaande jaren. De aardappels scoren in 2025 goed, dat is door de jaren heen wisselend geweest. De mais is tot slot gemiddeld goed, maar op perceelsniveau zijn hier ook aandachtspunten om niet te ver uit de bocht te vliegen’, aldus Willemsen.

N90-cijfers gaan over de analyse van de stikstofhoeveelheid die achter gebleven is in de herfst, in de bovenste 90 cm van de bodem. Het is geen nitraatmeting, maar een indicator voor mogelijke nitraatuitspoeling. Het resultaat is afhankelijk van de grondwatertrap, de teelt en de grondslag. De data die hiermee verzameld sluit goed aan bij de inzet op doelsturing.

Willemsen geeft aan dat in 2025 de N90-metingen voor het eerst in twee jaar weer goed zijn gelukt. ‘De voorgaande jaren was het tijdens het nemen van de monsters te nat en gaven de cijfers deels een vertekend beeld omdat de N90-monsters later in het jaar genomen werden. Het was in die jaren lastig te zeggen of de resultaten te verklaren waren door de maatregelen van de boeren of het tijdstip van bemonsteren.’

Van invloed op de N90-cijfers zijn onder andere de maatregelen van de deelnemers, het weer en de derogatie die in de grondwaterbeschermingsgebieden al sinds 2023 stopte.

‘Daar werd de derogatie versneld af gebouwd en gingen boeren al vanaf 2023 terug naar 170 kg stikstof uit dierlijke mest’, licht Willemsen toe. De weersomstandigheden hebben een zeer belangrijke invloed op de resultaten. In extreem droge jaren blijft de gewasgroei achter en is daardoor de stikstofbenutting laag. Dit leidt tot hogere N90 cijfers zoals te zien in het bovenstaande diagram, waarin de droge jaren zijn omcirkeld.

Natte jaren hebben eveneens invloed op de N90-cijfers. Enerzijds is de gewasgroei in deze jaren vaker beter en wordt meer stikstof benut. Anderzijds kan een deel van de stikstof al naar diepere lagen zijn uitgespoeld of heeft denitrificatie plaatsgevonden, waarbij nitraat wordt omgezet naar stikstofgas en uit de bodem verdwijnt. De groene pijlen in het bovenstaande diagram markeren de N-90 cijfers in de natte jaren 2023 en 2024.

Effectieve maatregelen

Op het gebied van bodemmaatregelen werken samenwerking tussen akkerbouwers en veehouders en bodemverbetering effectief door op de N90-cijfers. ‘Wisselbouw is een effectieve maatregel om grote pieken na het scheuren van grasland op te vangen’, aldus Willemsen.

Water toevoegen aan de mest na de eerste snede wordt bij de deelnemende WWB-boeren al veel toegepast. Op tijd stoppen met bemesten is nog wel een aandachtspunt, ziet Willemsen.

Niet bemesten bij maisteelt op scheurgrond is al wel meer bekend, ziet hij, net als klavers en kruiden in grasland om de nitraatuitspoeling naar het grondwater te verminderen.
Willemsen: Na het scheuren geen mest toepassen en gericht bijbemesten tijdens de tweede helft van de aardappelteelt met de BijmestMonitor wordt al wel meer toegepast.’

Akkerbouwer Bert Sloetjes uit Halle nam deel aan de kennisgroep.
‘Wij pasten al veel maatregelen toe op het gebied van groenbemesters, grondbewerking en bemesting, maar het was interessant om hier met collega’s over in gesprek te gaan en bij elkaar te kijken. Wat opviel is bijvoorbeeld dat de weersomstandigheden veel effect hebben op wat er bijvoorbeeld in het najaar nog in de bodem zit.’

Boerenverstand

Meer aandacht zou nog mogen zijn voor bijvoorbeeld verkeerde prikkels die uit financieel of praktisch oogpunt gedaan worden, maar wel begrijpelijk zijn. Bijvoorbeeld mestruimte volmaken door als akkerbouwer in het najaar nog mest aan te voeren en uit te rijden. Maar ook bij extreme droogte dat de melkveehouders de put leeg rijden eind augustus. Ze hebben een hele periode niet uit kunnen rijden en missen voldoende meststopslag om de winter door te komen tot 16 februari.


Willemsen ziet de dalende N90-trend als een positieve ontwikkeling. ‘Als boer heb je geen invloed op het weer en de wetgeving, maar gebleken is dat je met boerenverstand ook een heel eind komt. Alle lof voor de boeren die in dit project goede stappen hebben gezet.’

Voor de toekomst denkt de adviseur dat de nitraatcijfers gemiddeld onder de 50 mg/l moeten kunnen komen. ‘We weten dat nitraatuitspoeling een kwestie van een lange adem is. Je bent immers ook afhankelijk van wat de andere grondeigenaren in een gebied doen.’

Lees op de website van VK-Oost meer over Waterwijs Boeren Gelderland.