Opinie: Van politiek opportunisme naar politiek optimisme

Dat had ik bij Johan Remkes, toen hij het effect van overheidsbeleid op boeren en tuinders omschreef als ‘wanhoop in de ogen van redelijke mensen’. En ik had het onlangs, toen Peter Wennink zijn rapport presenteerde over de toekomstige welvaart van Nederland. Wennink sprak over hoe er in Nederland steeds meer een politiek klimaat is ontstaan waarin ‘politiek opportunisme predeert op het ondernemersklimaat’.

Politiek opportunisme. Dat is inderdaad bij uitstek de oorzaak van de permanente koerswijzigingen in het agrarische beleid, van de voortdurende onzekerheid waar boeren en tuinders nu al veel te lang in leven, en van een overheid die te vaak haar eigen afspraken niet nakomt en soms ronduit onbetrouwbaar is.

Kijk naar de omgang met het stikstofslot. Als één sector daardoor in de knel zit, zijn wij het wel. Ik spreek wekelijks ondernemers die vastlopen in wat ik de-grote-stikstof-paradox noem: ondernemers worden politiek verantwoordelijk gehouden voor de stikstofuitstoot, maar krijgen vervolgens géén vergunning om maatregelen te nemen waardoor ze de uitstoot kunnen verlagen. Welkom in Nederland. Probeer dat maar eens uit te leggen aan een beleidsmaker uit Duitsland, de Verenigde Staten, China of Zuid-Amerika.

Of kijk naar de omgang met gewasbeschermingsmiddelen: de toelating daarvan verloopt volgens protocollen die nergens ter wereld strenger zijn dan in Europa. De Europese EFSA en het Nederlandse Ctgb worden internationaal breed erkend als onafhankelijke, wetenschappelijk betrouwbare kennisautoriteiten. Maar in Nederland zien we dat – dankzij de Omgevingswet – steeds meer decentrale overheden zelf politiek bedrijven op de toelatingscriteria. Welk middel onder welke voorwaarden gebruikt mag worden, verschilt steeds vaker per provincie en zelfs per gemeente. Na nieuwe gemeenteraadsverkiezingen kan de politieke wind zomaar van richting veranderen – met directe effecten op de agrarische bedrijfsvoering. Welke ondernemer kan daar nou een bedrijf op bouwen? Wij zijn voorstander van een convenant gewasbeschermingsmiddelen dat de overheid, de agrarische sector en de keten met elkaar opstellen – juist om politiek opportunisme te voorkomen.

Terug naar het stikstofslot: afgelopen jaar zagen we dat allerlei provincies hun eigen stikstofbeleid aan het optuigen waren. Iedere provincie had zijn eigen bufferstroken in voorbereiding en iedere provincie wilde verschillend omgaan met reducerende maatregelen en met ruimtelijke zonering. Het kan niet zo zijn dat je postcode de spelregels bepaalt van beleid dat gericht is op een nationale opgave.

Dát was voor ons een doorslaggevende reden om – samen met het NAJK, provinciekoepel IPO, de Nederlandse gemeenten en de Unie van Waterschappen – het Bouwstenendocument emissiereductie landbouw op te stellen. Wat ons betreft ligt daarmee nu een goed voorstel op tafel. Door een gecombineerde inzet op geborgde emissiereductie én vergunningverlening komt de boer aan het stuur. Ze krijgen duidelijkheid over de doelen die in 2035 gehaald moeten worden. En ruimte om daar invulling aan te geven op een manier die aansluit bij het eigen bedrijf. Agrariërs staan aan de lat voor emissiereductie, maar worden niet langer verantwoordelijk gehouden voor de kwaliteit van de natuur. LTO heeft daar de voorbije jaren altijd op gehamerd: boeren en tuinders hebben invloed op hun eigen stikstofuitstoot, maar niet op de stikstofneerslag op een natuurgebied dat soms tientallen kilometers verderop ligt.

Des te kwalijk is het dat verschillende provincies (die via het IPO allemaal het bouwstenendocument hebben ondertekend) nu alsnog hun eigen stikstofbeleid opstellen. En dat dit beleid in verschillende provincies afwijkt van het bouwstenendocument. De frustratie die dit bij boeren oproept, begrijp ik heel goed.

Vanuit LTO blijven we erop hameren dat provincies zich aan hun woord houden, en dat het Rijk kiest voor landbouwbeleid dat haalbaar en realistisch is, dat onze sector duidelijkheid geeft en perspectief op een goed verdienmodel. Ook in het nieuwe jaar.