‘Boeren te weinig bij visie ruimtelijke ordening betrokken’

Nederland staat volgens de rijksoverheid voor grote uitdagingen op het gebied van ruimtelijke ordening. De ruimte is beperkt en de ideeën over de invulling ervan zeer divers. Daarom heeft Rli heeft op 23 november het adviesrapport ‘Geef richting, maak ruimte’ gepresenteerd. Opdrachtgever zijn de Ministeries LNV, BZK, IenW en EZK met als doel een overkoepelende visie waar de beleidsmakers mee verder kunnen. ‘Er moet meer richting worden gegeven op landelijk niveau, de uitvoeringskracht op decentraal niveau moet worden vergroot en de betrokkenheid van burgers moet beter worden verankerd.’ Zo stelt Rli.

Boeren niet gehoord

Volgens FPG legt de Rli de vinger op de zere plek. Toch mist FPG in het rapport de urgentie particuliere eigenaren en bedrijven centraler te stellen bij het ontwerp en uitvoering van ruimtelijke opgaven. ‘De overheid, de samenleving en de markt staan samen aan de lat. Landgoederen, boeren en andere particuliere eigenaren bezitten en beheren twee derde van de ruimte in Nederland. Zij zijn cruciaal voor de vorming van het Nederlandse buitengebied.’

Landschapsbeheerders

De Rli benoemt volgens FPG expliciet dat de Rijksoverheid zich meer bewust moet worden 'dat belangrijke uitvoeringskracht ligt bij organisaties zoals natuur- en landschapsbeheerders, maar dat zij dat verder weinig concreet maakt. Tegelijkertijd ziet FPG naar eigen zeggen het terechte belang dat de Rli toekent aan integraliteit bij opgaven. ‘De Rli ziet net als FPG dat de overheid integraal afwegingen hebben plaatsgemaakt voor sectoraal beleid. Met het landgoedmodel wordt hier al sinds jaar en dag op ingespeeld door particulieren op plaatselijke of regionale schaal. Verschillende kostendragers die bijdragen aan de instandhouding van het landgoed zijn nodig om landschappelijke en natuurlijke kwaliteiten te versterken.’

Grondbank niet heilig

Introductie van een grondbank wordt in een aantal onderzoeken geopperd om de structuurverbetering en ruilverkaveling vorm te geven bij een herinrichting, merkt FPG op. ‘De Rli ziet wel mogelijkheden voor een grondbank, maar plaatst ook, in de ogen van FPG, terechte kanttekeningen hierbij. De overheid gaat op de stoel van grondeigenaren zitten met financiële risico’s voor beide partijen. Daarnaast ligt de dubbele-petten-problematiek op de loer. Overheden dingen mee naar gronden waar ze zelf de regels voor bepalen en een grote rol in de uitvoering bij spelen.’ FPG vindt het daarom zeer terecht dat de Rli heel terughoudend is op dit punt en verder onderzoek vraagt naar een dergelijk instrument.

Concretere doelen

De Rli vindt in haar analyse dat de huidige Nationale Omgevingsvisie (NOVI) onvoldoende houvast geeft aan partijen in de regio om uitvoering te geven aan de vele opgaven in de fysieke leefomgeving, vervolgt FPG. 'Dat zit hem vooral in het feit dat geen heldere doelen en keuzes zijn opgenomen. Daarnaast ontbreekt het aan ontwerpkracht vanuit de overheid. In dat kader pleit het instituut voor een Novi-plus waar nationale doelen worden opgenomen en vertaald naar regionaal niveau. Regie is nodig vanuit de overheid, maar het ontwerp van gebieden moet samen met particuliere, bedrijven n en andere belanghebbenden plaatsvinden.' Bij eventuele aanpassing van de NOVI blijven principes als respect voor eigendom, het slim combineren van functies en kiezen voor grondgebonden landbouw pijlers voor de FPG.

Onderschatting financiën

Tot slot ziet de Rli evenals FPG de enorme onderschatting van de financiële opgave bij de gezamenlijke ruimteclaims met bijbehorende doelen. ‘De Rli wijst op het scala van onderzoeken dat wijst op de tot op heden beschikbaar gestelde financiële middelen onvoldoende zijn voor uitvoering en de realisatie van de gestelde nationale doelen door decentrale overheden. Ruimtelijke ordening heeft van oudsher beperkte budgetten gekend en dit werd sectoraal opgevangen. Een integraal beleid heeft ook middelen nodig op ruimtelijke ordeningsniveau.’