‘Geld verdienen aan natuur lastig voor boeren’

Aveco de Bondt en Natuur en Milieu Overijssel hebben een studie gedaan naar de inkomenspositie van drie boeren in verschillende situaties in de provincie Overijssel. Zij deden dat in opdracht van de provincie. Voor elk van de boeren is de meer natuurgerichte optie niet meteen de aantrekkelijkste optie, zo concluderen de onderzoekers. ‘Boeren zouden financieel meer verleid kunnen worden door hogere vergoedingen uit de markt voor duurzaam voedsel en vastgehouden koolstof en door extra overheidsvergoedingen voor natuur en water.’

Verschillende grondsoorten

Voor de studie waren drie boeren op verschillende grondsoorten geseleceerd. Zij zitten in verschillende delen van de provincie, allemaal in de nabijheid van een Natura 2000 gebied. Aan de keukentafel zijn gesprekken gevoerd over de toekomstvisie van het boerengezin en hoe dit te koppelen zou zijn aan mogelijke alternatieve bedrijfsmodellen waarin meer aandacht is voor klimaat, natuur en stikstof.

Alternatieve verdienopties

Voor elk van de drie bedrijven konden verschillende alternatieve verdienopties worden gevonden, zoals extensivering, (agrarisch) natuur- en waterbeheer, koolstofopslag en recreatie. Deze opties zijn vervolgens doorgerekend en vergeleken met de jaarrekening van het oorspronkelijke bedrijf. Zo zijn ingrediënten aangeleverd voor een bedrijfstransitieplan.

Combineren van mogelijkheden

Het blijkt dat elk van de opties alléén niet tot een beter verdienmodel leidt. Het wordt pas interessant als verschillende opties kunnen worden gestapeld, aldus het onderzoek. ‘In veel gevallen is het echter niet mogelijk om op dezelfde plek verschillende opties tegelijkertijd toe te passen. Zo kun je bijvoorbeeld wel een houtwal planten om meer koolstofopslag te hebben, maar krijg je alleen een vergoeding uit natuurbeheer als deze houtwal in het juiste gebied ligt.’

Aanbevelingen

De samenstellers van het rapport doen een aantal aanbevelingen. Zo pleiten zij ervoor dat de extra arbeid die een boer levert voor ecosysteemdiensten in financiële zin gaat concurreren met de arbeid voor voedsel. ‘Op dat moment wordt het logischer dat een boer de keuze heeft om naast voedsel ook natuur en schoon water te leveren of voor koolstofopslag te zorgen.’

Basiskwaliteit natuur

Het verdient verder aanbeveling om tot een regeling voor (agrarisch) natuurbeheer voor een basiskwaliteit natuur te komen buiten de nu aangewezen gebieden voor agrarisch natuurbeheer. De onderzoekers opnieuw: ‘Probeer deze regeling te koppelen aan vergoedingen van marktpartijen Zo kunnen publieke beloningen worden gestapeld met private beloningen.’

Schaalniveau vereist

Om in een gebied tot goede afspraken te kunnen komen over gebruik van vrijkomende gronden, (agrarisch) natuurbeheer en extensivering is een schaalniveau vereist dat ligt tussen dat van de Ontwikkelopgave Natura 2000 en dat van de Gebiedsgerichte Aanpak. ‘Dit niveau is groot genoeg om dynamiek in de landbouw te kunnen benutten en klein genoeg dat alle grondgebruikers onderdeel van het proces kunnen zijn.’

Overzicht lastig

Tot slot blijkt het volgens de onderzoekers voor de individuele boer lastig te zijn om overzicht te hebben welke verdienopties, die passen bij de ondernemer, mogelijk zijn op het bedrijf. ‘Daarom zou het goed zijn om binnen gebiedsprocessen procesgeld te reserveren voor individuele keukentafelgesprekken tussen boeren en onafhankelijke deskundigen.’

Subsidieregeling

Inmiddels is mede op basis van deze aanbevelingen een subsidieregeling in het leven geroepen, waarbij boeren financiële steun kunnen krijgen bij het opstellen van een bedrijfstransitieplan. Deze kan hier gedownload worden.