Van der Wal 'wil alles doen om onteigening te voorkomen'

Woensdagavond voerde de Tweede Kamer een debat over de hoofdlijnen van het landbouwbeleid van de nieuwe regering. Maar daarbij ging het vooral over de vrijdag verschenen stikstofbrief van minister Van der Wal. Die brief, waarin de minister vertelde dat het onontkoombaar is dat bedrijven zullen worden uitgekocht, had belangengroep Agractie ertoe aangezet om voor de Tweede Kamer te protesteren tegen gedwongen onteigening. „We willen meewerken, we willen verduurzamen en innoveren“, vertelde Bart Kemp daar. „Sommigen van ons willen hun bedrijf verplaatsen, en velen willen ook wel stoppen.“ Maar als de regering de weg op gaat van gedwongen onteigening, waarschuwde hij, dan zal er een boerenopstand komen.

KDW en ecologische autoriteit

Verschillende partijen vonden dat de minister daarbij teveel de focus legt op de kritische depositiewaarde (KDW). „Je moet je juist niet focussen op het stikstofeffect op de vierkante centimeter“, betoogde CDA’er Derk Boswijk, „maar kijken naar de brede natuurdoelstellingen.“ In het regeerakkoord is een brede ecologische toets afgesproken, vertelde hij, juist om van de nadruk op de KDW af te komen.

Van der Wal erkent dat de natuur ook in goede staat kan zijn bij hoge deposities. „Het is niet zo dat als de kritische depositiewaarde wordt overschreden, de plantjes meteen omvallen“, vertelt ze. „De KDW is de grens waarboven het risico bestaat dat de natuurkwaliteit achteruitgaat.“ En hoe langer die grens wordt overschreden, hoe groter de kans dat dat dan ook gebeurt. Daar komt volgens haar nog bij dat stikstof die eenmaal in een natuurgebied terechtkomt, niet zomaar verdwijnt.

En daarbij is de KDW op dit moment de enige maatstaf die een rechter heeft om de kwaliteit van de natuur in te schatten. Daarom wil Van der Wal natuurdoelanalyses laten maken en een ecologische autoriteit instellen. Daarmee krijgt de rechter meer instrumenten om de kwaliteit van een natuurgebied in te schatten en is niet enkel de KDW leidend. „Maar dat betekent ook niet dat die KDW eenvoudig opzij kan worden geschoven“, waarschuwt ze.

Onteigening

Daarmee kwam het gesprek op onteigenen. Volgens Van der Wal is het niet te vermijden dat bedrijven vlak bij natuurgebieden iets moeten doen. Verschillende partijen - onder andere GroenLinks, PvdA en de PvdD - riepen op om die bedrijven zo snel mogelijk uit te kopen omdat onteigeningsprocedures jaren kunnen lopen. Maar de minister wil daar nog niet aan. Ze gruwelt van de gedachte om bedrijven te moeten onteigenen, vertelde ze. En er is een hele gereedschapskist aan maatregelen; innovatie, extensivering, bedrijfsverplaatsing, of vrijwillige uitkoop, die ze eerst wil proberen. In het debat gaf ze aan dat de overheid al met zestig piekbelasters in gesprek is over deze mogelijkheden. Ze vreest echter dat in sommige gevallen, in de buurt van natuurgebieden waar de problemen groot zijn, ze er toch niet aan zal ontkomen om bedrijven gedwongen uit te moeten kopen. Maar dat zou pas een laatste middel zijn. Voor het debat had de minister Agractie-leider Bart Kemp verzekerd dat ze alles eraan zou doen om dat te voorkomen.

RIVM-lijst

In het debat wilde Caroline van der Plas van de minister weten hoe de lijst van grootste ammoniak-uitstoters tot stand was gekomen. Volgens haar toonde die RIVM-lijst, die uit was gegaan van de verkeerde Rav-code, dat het ministerie een totaal gebrek aan kennis heeft. „Niemand daar heeft gezien dat de hoeveelheden op die lijst veel te groot waren.“ Zij wil weten wat daar gebeurd was, en eist daarom inzage in alle correspondentie tussen het ministerie en RIVM over deze lijst.

Maar volgens Van der Wal was er sprake van een menselijke fout. De Kamer had gevraagd om een lijst met grootste stikstofuitstoters, en de minister meende bij de invulling van dat verzoek heel voortvarend te werk te gaan. „Maar daarbij heb ik de foute informatie gestuurd“, vertelde ze. „Het was een menselijke fout. Een ambtenaar bij RIVM had de verkeerder Rav-lijst gebruikt.“ Toen dat aan het licht kwam heeft ze de Kamer meteen ingelicht. „Maar ik ben ministerieel hiervoor verantwoordelijk, en ik baal ervan dat het gebeurd is.“

Ze benadrukte dat de lijsten niet zijn gebruikt voor beleidsbepaling. Ze zijn enkel opgesteld omdat de Kamer daarom gevraagd had.