Column: Verlies van derogatie het kantelpunt?

Er zijn twee gesprekken die afgelopen weken zijn blijven hangen in mijn hoofd waardoor ik de verbinding ging leggen met het bovenstaande citaat uit het stuk van NRC. Een collega van mij die zich zorgen maakt over de veerkracht van onze collega’s die zienderogen achteruitgaat. We hebben alle veerkracht nodig om straks met onze bedrijven in een ander spoor te krijgen. Dat kost veel kracht en energie. Maar hoe moet dat als je nu al bijna knockout op de grond ligt?

Stil

En de uitspraak van de dierenarts die bij ons aan de keukentafel zat. Hij deelde zijn zorgen. Hij vond het lastig om vaak en veel aan de keukentafel de gesprekken aan te moeten horen van boeren die het moeilijk hadden. Maar de laatste tijd veranderde de keukentafel-gesprekken in stilte. Er wordt niet meer gedeeld, het blijft stil aan de keukentafels.

In zijn onderzoek gebruikt Scheffer veerkracht als een soort vroege signalering: hoe kun je de vermindering van veerkracht in een systeem herkennen om zo het voorstadium van een kantelpunt te kunnen zien? En kun je de bovenstaande gesprekken van mij herkennen als het voorstadium van het kantelpunt? Staat de landbouw nog heel even stil, voordat hij onvermijdelijk omkiept?

Dempen

Als ik onze eerste voorzichtige mestplannen voor 2023 zie dan moeten we 350 kuub mest meer afvoeren ten opzichte van vorig jaar. In deze kuubs zit ongeveer 2500kg stikstof in (met nog een heleboel waardevolle stoffen meer), terwijl we 6200 kg stikstof aan kunstmest mogen aanvoeren op papier. De bufferstroken die niet meer bemest mogen worden, wat leidt tot dempen van sloten. Ook ik krijg weerstand van het systeem.

Groeiende weerstand, meer stemmen die zich tegen een bestaande praktijk keren: het kan worden gezien als het begin van afnemende veerkracht van een bestaand normenstelsel, is te lezen in het essay.

Ongemak

Veel mensen wéten dat het helpt om hun gedrag te veranderen. Maar mensen doen niet altijd wat ze denken. „Daardoor ontstaat ongemak”, zegt Anne van Valkengoed, onderzoeker aan de Rijksuniversiteit Groningen. „Sommigen passen hun gedrag aan om dat op te lossen. Andere mensen bedenken smoesjes voor zichzelf, waarmee ze kunnen verklaren dat het logisch is dat ze eigenlijk niet doen wat ze denken.”

Het zijn vele herkenbare woorden die gebruikt worden in dit essay die ik herken in onze landbouwtransitie. We weten wat er gaat komen, door onze oogharen kunnen we het zien. Maar we handelen er nog niet naar om dat het nog niet duidelijk genoeg is. Hoeveel duidelijkheid hebben we nog nodig? Straks ligt de stoel op de grond, en komen we lastig of niet meer terug in de oude rechtopstaande stand. Dan moeten we nieuwe bouwen met stevige poten. Ben jij al bezig met je ontwerp?

Heleen Lansink-Marissen

Heleen Lansink-Marissen schrijft maandelijks een column voor de website van Vee & Gewas. Ze heeft samen met haar man Rogier een melkveebedrijf in St. Isidorushoeve, een dorp in de gemeente Haaksbergen (Overijssel). Lansink-Marissen ziet zichzelf als een onafhankelijke verbindende boerin, die graag de dialoog aangaat over uiteenlopende onderwerpen. Dat doet ze onder meer via een vlog, blog en ook lezingen en rondleidingen op haar bedrijf maar meer nog daarbuiten. Ze is ook te volgen op Twitter: @HeleenLansink.