22 boeren met tal van veldexperimenten actief in GLB-pilot Salland

Doel van de pilot is om met elkaar uit te zoeken op welke manier je doelgestuurd kunt boeren, welke effecten dat heeft op bedrijfs- en gebiedsniveau en welke beloningen daartegen over moeten staan. De diversiteit aan veldexperimenten is groot. Ze hebben onder andere betrekking op de gezondheid van de bodem, het verlagen van emissies en het telen van eiwitrijke gewassen, maar er wordt ook geëxperimenteerd met de opslag van energie op het eigen bedrijf. Maatregelen die in de volle linie dus bij kunnen dragen aan de bedrijfsresultaten, maar ook aan de opgaven in het gebied.

Bedrijfsomgevingsplannen als basis

Projectbegeleiders Bert Muller en Elise Stegehuis zijn enthousiast over de deelname van de boeren. „Het mooie aan de pilot is dat je ziet hoeveel boeren al doen”, meldt Stegehuis. „Welke maatregelen ze al hebben genomen en dat ze nog steeds gemotiveerd zijn om te blijven vernieuwen. De veilige omgeving van de pilot - de boeren krijgen een vergoeding voor hun veldexperimenten - zorgt ervoor dat er ook ruimte ervaren wordt om aan de slag te gaan met ideeën die ze zelf al vaak hebben.”

Doorgezet in 2024

In 2023 zijn de boeren gestart met het experimenteren op het land en in de stallen. In 2024 wordt dit doorgezet. Voorafgaand aan de experimenten hebben alle deelnemers een bedrijfsomgevingsplan opgesteld. Muller: „Samen met de boer hebben we op individueel niveau gekeken naar de bedrijfsvoering en het toekomstbeeld van de ondernemer, maar ook naar de ligging van het bedrijf in de omgeving en de opgave van het gebied. Bij de opgaven kan gedacht worden aan schoon water, het reduceren van ammoniakemissie of het versterken van biodiversiteit en het landschap. Dit hebben we gedaan in twee verschillende deelgebieden: Oxe & Zuidloo bij Bathmen en ’t Rozendael bij Wijhe.”

Diversiteit veldexperimenten

De twee deelgebieden kennen verschillende opgaven en zo is ook het aantal veldexperimenten heel divers. Stegehuis: „Neem 22 boeren en je krijgt ook 22 verschillende bedrijven. De uitdaging zit dan ook in het faciliteren en maatwerk per bedrijf. Het bieden van de juiste ondersteuning.” En zo kan het gebeuren dat de ene boer het breedwerpig zaaien van maïs test, terwijl de ander vers gras scant om het percentage ruw eiwit en droge stof te meten. Veel van de veldexperimenten zitten op het niveau van voermanagement, maar ook bemesting, landgebruik en het telen van andere gewassen zijn belangrijke thema’s. Muller: „Bij dertien boeren hebben we begin 2023 grondmonsters laten nemen met als doel om de balans in beschikbare nutriënten in de bodem te analyseren, maar ook om de staat van het bodemleven en de kwaliteit van de aanwezige organische stof te meten. We proberen meer naar een werkwijze te gaan waarbij we de bodem optimaal voeden, zodat de bodem het gewas voedt.”

Minder afhankelijk

Daarbij is het doel om minder afhankelijk te worden van input zoals kunstmest en de mest op het bedrijf zo goed mogelijk te benutten. „Je werkt dan aan humusopbouw in de bodem, dat zeer belangrijk is voor buffering van voedingsstoffen (tegen uitspoeling) en van water”, vervolgt Muller. „Door efficiënter met je natuurlijke bronnen om te gaan, levert je dat winst op bedrijfsniveau en voor het gebied op. Zo werk je aan een robuust systeem. In 2024 verdiepen we deze bodemanalyse met extra advies over meststoffen. Iedere boer heeft voor 2024 een passend advies gekregen welke meststoffen op welke manier toegepast kunnen worden op het perceel.” Daarbij kan volgens Muller gedacht worden aan bokashi, compost en vaste mest naast drijfmest, maar ook gesteentemeel voor silicium of Wigor-meststoffen waarbij zwavel en borium langzaam beschikbaar komen. Muller: „Silicium en spoorelementen hebben een positieve invloed op de stevigheid en gezondheid van gewas en op de bodemstructuur. Ook krijgen de boeren advies in welke periode ze de meststoffen het beste kunnen geven. Zo kan er gericht gestuurd worden op de bodem en daarmee het gewas.”

Belonen voor inzet

De pilot kan volgens de projectleiders gezien worden als voorloper op het KPI-systeem, waarin boeren per Kwaliteit Prestatie Indicator (KPI) beloond worden voor het nemen van maatregelen die een positief effect hebben op het bedrijf en de omgeving. „De veldexperimenten leveren waardevolle informatie op hoe doelgericht gestuurd kan worden op het efficiënt beheer van natuurlijke bronnen als water, bodem en lucht. Deze informatie wordt onderling gedeeld bij excursies en veldbijeenkomsten en aan het einde van pilot gedeeld met het ministerie van LNV.”

Tweeledig effect

Het effect van de pilot is dan ook tweeledig, aldus de projectleiders. „Boeren leren niet alleen aan welke knoppen ze kunnen draaien en wat het effect daarvan is, maar ze worden ook beloond voor behaalde prestaties. Tegelijkertijd leveren de inzichten uit de pilot waardevolle informatie op voor het ministerie over wat goede manieren van doelgestuurd ondernemen zijn met een positief effect op bedrijfs- en gebiedsniveau.”